قوانین و مقررات GNU نرم افزار های کد باز

[امیررضاتهرانی 612]

درود

از آنجایی که برای اجرای یک قانون وجود درک و تصور دقیق از آن قانون لازم است لذا شما را به خواندن متن ترجمه شده قوانین کد باز دعوت میکنم

اجازه‌نامه عمومی همگانی گنو (GNU) یکی از رایج‌ترین مجوزهای برنامه‌های نرم‌افزار متن‌باز (Open Source) است، که به ادعای وب‌گاه GNU مورد استفادهٔ بیش از نیمی از نرم‌افزارهای آزاد قرار گرفته است. GPL صورت خلاصه شدهٔ GNU GPL و سرواژهٔ GNU General Public License است. آخرین نسخهٔ این مجوز نسخهٔ ۳ است که در ۲۳ ژوئن ۲۰۰۷ منتشر شده است.

دیباچه

پروانه استفاده از بسیاری از نرم افزارها بگونه ای طراحی شده تا آزادی شما برای تسهیم و تغییر آنها را بگیرد، در مقابل GNU General Public License بر آن است تا از آزادی شما برای تسهیم و تغییر نرم افزار دفاع کند – برای حصول اطمینان از آزاد بودن نرم افزار برای تمام کاربران آن.

این پروانه جامع همگانی(GPL) در مورد اکثر نرم افزارهای بنیاد نرم افزارهای آزاد (Free Software Foundation) و هر برنامه دیگری که مولفین آن متعهد به پروانه یاد شده هستند اعمال می گردد.(بقیه نرم افزارهای بنیاد نام برده شده از GNU Library General Public License استفاده می کنند.) شما هم می توانید این پروانه را برای نرم افزارتان بکار ببرید.

وقتی ما از نرم افزار آزاد صحبت می کنیم، به آزادی اشاره می کنیم نه قیمت. پروانه های ما طوری طراحی شده اند تا از امکان توزیع آزاد نسخه های نرم افزارها توسط شما وجود داشته باشد (حتی اجازه دارید برای اینکار، توزیع، مبلغی دریافت کنید) اینکه شما کد اصلی برنامه (Source Code) را دریافت کنید و یا در صورت نیاز امکان دریافت آن را داشته باشید، اینکه شما بتوانید در برنامه دخل و تصرف کنید و یا قسمتهایی از آن را در برنامه های رایگان دیگری استفاده کنید و اینکه مطمئن باشید می توانید همه اینکارها را بکنید.

برای حفظ حقوق شما، ما باید محدودیتهایی وضع کنیم که جلوی هرکسی را که بخواهد این حقوق را از شما صلب کند گرفته شود. در صورتی که شما نسخه هایی از نرم افزار را توزیع می کنید و یا تغییراتی در آن ایجاد می کنید این محدودیتها شامل مسوولیتهای مشخصی برای شما خواهد بود.

برای نمونه، اگر شما نسخه هایی از چنین نرم افزاری را توزیع می کنید، چه به رایگان و یا در ازای دریافت حق الزحمه، شما باید تمام حقوقی که دارید را به دریافت کننده نیز اعطا کنید، شما باید اطمینان حاصل کنید که آنها هم می توانند کد اصلی برنامه را بگیرند و شما می بایست این قوانین را در اختیار آنها قرار دهید تا از حقوق خود آگاه گردند.

ما در دو مرحله از حقوق شما دفاع می کنیم: (1) حق التالیف نرم افزار و (2) ارایه کردن این پروانه به شما که حق قانونی شما برای تکثیر، توزیع و یا تغییر نرم افزار را فراهم می آورد.

در ضمن، برای حفاظت از حقوق هر مولف و همچنین خودمان، لازم می دانیم برای همه روشن کنیم که هیچ گونه تعهدی برای این نرم افزار آزاد وجود ندارد. اگر نرم افزاری توسط شخص دیگری بجز مولف تغییر می کند و سپس به دیگران منتقل می شود ما می خواهیم گیرندگان آگاه باشند که نرم افزار مورد استفاده نسخه تغییر یافته ایست و در نتیجه ایراد کار دیگران به حساب مولف اصلی گذاشته نشود.

در نهایت، هر برنامه آزاد همواره از طرف امتیازهای انحصاری نرم افزاری (Software Patents) تهدید می شود و در نتیجه ما سعی می کنیم از این دریافت حق امتیاز انحصاری توسط توزیع کنندگان نرم افزارهای آزاد اجتناب کنیم. برای جلوگیری از وقوع چنین چیزی بطور واضح روشن ساخته ایم که هر حق امتیاز می بایست برای مصرف آزاد همگان ثبت گردد و یا اصلا" ثبت نگردد.

در ادامه قوانین و مقررات جامع تکثیر، توزیع و تغییر می آید.

قوانین و مقررات تکثیر، توزیع و تغییر

0. این پروانه بر هر برنامه یا کاری که صاحب حق امتیاز آن اعلانیه ای مبتنی بر توزیع آن بر اساس قوانین این پروانه به آن الحاق کرده باشد اعمال می گردد. از این پس " برنامه" به چنین نرم افزار و یا کاری اطلاق می شود و " کار براساس برنامه " به معنی خود برنامه و یا هرکار مشتق از آن طبق تعریف قانون حفاظت از حقوق مولف (Copyright Law) می باشد. این تعریف عبارت است از: کاری شامل برنامه و یا قسمتی از آن، چه بدون تغییر و یا با تغییر و یا ترجمه شده به زبانهای دیگر (از این پس کلمه تغییر بدون هیچ محدودیتی شامل ترجمه نیز می باشد.) هر پروانه به نام "شما" صادر می گردد.

فعالیتهایی جدای از تکتیر، توزیع و تغییر شامل این پروانه نمی شوند؛ آنها خارج از حیطه این پروانه هستند. عمل اجرای برنامه شامل این پروانه نیست و خروجی حاصل از آن فقط در صورتی که حاصل کاری که در داخل برنامه شده است (مجزای از چیزی که بر اساس اجرای برنامه تولید می گردد) باشد تحت پوشش این پروانه می باشد. صحت این امر به نحوه عملکرد برنامه بستگی دارد.

1. شما می توانید نسخه های تغییر نکرده کد اصلی برنامه را همانطور که آن را دریافت می کنید از طریق هر بستری تکثیر و یا توزیع کنید، به شرطی که بطور واضح و صحیح در هر کدام یک کپی از اعلان حق تالیف و حدود مسوولیت را گنجانده و تمامی اعلانهایی که به این پروانه ارجاع می دهند را به همراه اشاره به عدم وجود هرگونه تضمین، دست نخورده باقی بگذارید و به هر دریافت کننده برنامه یک نسخه از این پروانه را به همراه برنامه بدهید.

شما ممکن است برای انجام عملیات فیریکی انتقال یک نسخه، حق الزحمه دریافت نموده و یا حتی در ازای دریافت پولی از طرف خودتان برنامه را ضمانت نمایید.

2. شما می توانید نسخه های خودتان از برنامه - و یا هر جزیی از آن - را تغییر داده و در نتیجه کار جدیدی بر اساس برنامه اولیه تولید نموده و آن را تکثیر و توزیع نمایید به شرطی که در عین پای بندی به اصول بند (1) که در بالا آمد تمام اصول زیر را رعایت نمایید:

الف) شما باید در فایلهای تغییر داده شده بطور واضح مشخص نمایید که شما آنها را تغییر داده اید و تاریخ تغییر را نیز ثبت نمایید.

ب) شما باید بطور واضح کل هر کاری را که بصورت جزء و یا کل از برنامه مشتق شده است و قصد انتشار و یا توزیع آن را دارید تحت این پروانه و بصورت رایگان در اختیار همگان قرار دهید.

ج) در صورتی که برنامه تغییر داده شده در حالت عادی با کاربر تعامل دارد می بایست هنگام اجرا در وضعیت تعاملی با کاربر یک اعلان شامل پیام حق تالیف مرتبط و توضیحی در باره عدم وجود هرگونه تضمین برای این برنامه (و یا اگر خود شما تضمینی ارایه می دهید، آن تضمین) و همچنین امکان توزیع و تکثیر برنامه در صورت رعایت قوانین این پروانه توسط کاربر و همچنین نحوه دست یابی کاربر به این قوانین را نمایش دهد. (استثنا: اگر برنامه اصلی خود تعاملی است اما چنین پیامی نمایش نمی دهد شما هم مجبور به نمایش این پیام نیستید.)

این الزامات شامل کل کار تغییر یافته می شوند. اگر قسمتهای قابل جداسازی از کار از برنامه مشتق نشده باشند، و منطقا" کارهای جدا و مستقل محسوب شوند آنگاه این پروانه و قوانینش شامل آن کارهای مستقل که بصورت کار جدا توزیع می کنید نمی شود ولی وقتی آنها را به عنوان قسمتهایی از یک کل، بر اساس برنامه، توزیع می کنید کل توزیع می بایست بر اساس قوانین این پروانه باشد که کل کار شامل تمام قسمتهای مختلف آن را بدون در نظر گرفتن اینکه مولف آن قسمت کیست، در بر خواهد گرفت.

به این ترتیب قصد این قسمت ادعای مالکیت و یا جدل بر سر حقوق شما برای کارهایی که کل آن را شما نوشته اید نیست، بلکه هدف داشتن حق کنترل توزیع کارهای مشتق شده و یا کارهای اشتراکی بر اساس برنامه می باشد.

به علاوه وجود محض کار دیگری که بر اساس برنامه (و یا کاری بر اساس برنامه) نیست روی همان بستر توزیع برنامه دلیلی برای پوشیده شدن آن کار توسط این پروانه نمی شود.

3. شما می توانید برنامه را بصورت کد اجرایی و یا Object Code تکثیر و توزیع کنید (و یا کاری که بر اساس آن صورت گرفته؛ طی تعریف بند 2) به شرطی که بندهای (1) و (2) را رعایت نموده و یکی از کارهای زیر را نیز انجام دهید:

الف) به همراه آن کد اصلی برنامه را نیز، به صورت خوانا برای ماشین الحاق نمایید که خود می بایست تحت قوانین بندهای (1) و (2) بالا - از طریق روش شناخته شده ای برای کاربر- توزیع شود و یا

ب) به همراه آن پیشنهادی، معتبر برای 3 سال ارایه نمایید که آمادگی ارسال کد اصلی را به هر شخص ثالثی به طور رایگان - جدای از هزینه های شما برای انتقال فیزیکی کد اصلی - و به صورت خوانا برای ماشین طبق شرایط بندهای (1) و (2) بالا و از طریق بستر مناسب اعلام نمایید و یا

ج) به همراه آن اطلاعاتی را که در مورد پیشنهاد دریافت کد اصلی برنامه دریافت کرده اید را ارسال نمایید (این راه حل فقط وقتی مجاز است که شما برنامه را به صورت غیر تجاری و در فرم اجرایی به همراه اعلانی مانند آنچه در بند (ب) گفته شد دریافت داشته اید.)

منظور از کد اصلی کار فرم برگزیده برای ایجاد تغییرات در کار است. برای یک برنامه اجرایی کد اصلی کامل به معنی تمام کدهای برنامه به همراه کد قسمتهای مختلف آن، به علاوه تعاریف رابطها (Interfaces)، به علاوه کدهای استفاده شده برای کنترل عملیات کمپایل شدن و نصب برنامه اجرایی می باشد. به هر حال به عنوان یک استثنا لازم نیست کد اصلی توزیع شده شامل برنامه هایی از جمله سیستم عاملی که برنامه روی آن اجرا می شود و ملحقاتش (کمپایلر، کرنل و غیره) که بطور عادی توزیع می شوند (چه بصورت کد اصلی و یا اجرایی) باشد، مگر اینکه آن ملحقات به همراه کد اجرایی نیز باشند.

اگر توزیع نسخه اجرایی و یا Object Code بر اساس پیشنهاد برای دریافت آنها از طریق دسترسی به منبع خاصی است، آنگاه ارایه دسترسی مشابه برای دریافت کد اصلی از همان منبع به عنوان ایجاد کردن امکان دسترسی به کد منبع محسوب می شود، حتی اگر کاربران مجبور به دریافت کد اصلی به همراه کد اجرایی نباشند.

4- شما نمی توانید برنامه را تکثیر کنید، تغییر دهید، توزیع نمایید و یا برای استفاده از آن پروانه ای صادر کنید مگر اینکه صریحا" مطابق این پروانه عمل نمایید. هر تلاش دیگری برای تکثیر، توزیع، ارایه پروانه و یا تغییر برنامه از درجه اعتبار ساقط است و به طور خودکار منجر به فسخ حقوق شما به موجب این پروانه خواهد شد. به هر ترتیب،اعتبار پروانه گیرنده ای که نسخه ای از برنامه و یا حقوقی مطابق این پروانه را دریافت داشته است تا وقتی که آنها به این پروانه پایبند باشند ساقط نخواهد گردید.

5- شما مجبور نیستید این پروانه را قبول کنید، چون آن را امضا ننموده اید. به هر حال هیچ چیز دیگری به شما اجازه تغییر یا توزیع برنامه یا کار مشتق از آن را نمی دهد. در صورتی که این پروانه را قبول ندارید فعالیتهای نامبرده غیر قانونی محسوب می شوند. به هر حال با تغییر یا توزیع برنامه (یا هر کاری بر اساس برنامه)، شما پایبندی به این پروانه را نشان داده اید و تمامی قوانین و مقررات برای تکثیر یا تغییر برنامه یا کارهایی که بر اساس آن انجام شده را قبول نموده اید.

6- هر دفعه که برنامه (یا کاری بر اساس آن) را توزیع می نمایید، دریافت کننده به طور خودکار یک پروانه برای کپی، توزیع و یا تغییر برنامه بر اساس این پروانه را از صاحب اصلی حق امتیاز برنامه دریافت می نماید. شما امکان محدود کردن حقوق دریافت کننده، که در این پروانه به آنها اشاره شده را، ندارید. شما مسوول اجبار دریافت کنندگان به پیروی از این قوانین نیستید.

7- اگر بر اساس قضاوت دادگاه و یا ادعای مالکیت حق امتیاز و یا به هر دلیل دیگر (نه فقط دلایل مرتبط با حق امتیاز) شرایطی بر شما اعمال گردید ( چه بر اساس دستور دادگاه و یا توافق یا به هر دلیل دیگر) که مقررات این پروانه را نقض می کرد، آن شرایط دلیلی برای عدم پایبندی شما به این پروانه نخواهند بود. اگر شما نتوانید برنامه را به نحوی که بطور همزمان با مقررات این پروانه و دیگر مقررات جاری حق تالیف سازگار باشد توزیع نمایید می بایست در کل از توزیع برنامه خودداری نمایید. به عنوان نمونه، اگر پروانه حقوق یک برنامه اجازه توزیع رایگان آن را توسط همه کسانی که بطور مستقیم و یا غیر مستقیم از طریق شما دریافتش نموده اند را نمی دهد، تنها راه برای سازگار ماندن با این پروانه و پروانه یاد شده خودداری از توزیع برنامه است.

اگر بنا به شرایط خاصی و در مورد خاصی اجرای قسمتی از این بند میسر نبود لازم است تا دیدگاه کلی این بند در نظر گرفته شود و در ضمن کل قسمت برای دیگر موارد اجرا گردد.

هدف این بند وادار کردن شما به جدل با دیگر حقوق مالکیت و یا مشاجره بر سر اعتبار آنها نیست بلکه هدف حفاظت از یکپارچگی سیستم توزیع نرم افزارهای آزاد است که با پرداختن به پروانه های همگانی میسر می گردد. افراد زیادی با امیدوار بودن به استواری این سیستم خدمات بسیار ارزشمندی به نرم افزارهای آزاد نموده اند و این درحالی است که آنها در انتخاب پروانه دیگری برای توزیع نرم افزار خود آزادند.

هدف این بند روشن کردن چیزی است که معتقدیم نتیجه عملی شدن طرز فکر حاکم بر این پروانه است.

8- اگر توزیع و یا استفاده از برنامه به دلیل وجود قوانین خاص مالکیت محدود به کشورهای خاصی می شود صاحب اصلی حق امتیاز برای توزیع مطابق این پروانه می بایست محدوده جغرافیایی خاصی را برای توزیع برنامه مشخص نموده و سیستم های لازم برای توزیع برنامه فقط در آن محدوده را فراهم نماید؛ در نتیجه توزیع فقط در کشورهایی امکان پذیر است که مجاز به دریافت برنامه هستند و نه دیگر کشورها، در این صورت لازم است تا پروانه بصورت مکتوب محتوی این محدودیتها نیز گردد.

9- بنیاد نرم افزارهای آزاد ممکن است گاه گاه این پروانه را باز بینی نموده و یا نسخه های جدیدی از آن را ارایه نماید. این نسخه ها در دید کلی مشابه همین پروانه خواهد بود ولی ممکن است تغییراتی برای همخوانی آنها برای حل مشکلات و مسایل جدید اعمال گردد.

به هر نسخه یک شماره نگارش خاص اختصاص خواهد یافت. اگر برنامه به یک نسخه خاص و "تمام نسخه های بعدی" اشاره نماید شما امکان پیروی از قوانین و مقررات آن نسخه خاص و یا هریک از نسخه های بعدی که توسط بنیاد نرم افزارهای آزاد منتشر گردیده را دارید. اگر برنامه به نسخه خاصی از پروانه اشاره نمی کند شما مجازید هر نسخه ای که تا کنون توسط بنیاد یاد شده منتشر شده را انتخاب نمایید.

10- اگر شما می خواهید قسمتهایی از برنامه را با دیگر برنامه های آزاد که قوانین توزیعشان متفاوت است ترکیب نمایید با تولید کننده تماس حاصل نموده و رضایت مکتوب وی را کسب نمایید. برای نرم افزارهای بنیاد نرم افزارهای آزاد به این بنیاد بنویسید. ما گاهی اوقات استثنایی برای این موضوع قایل می شویم، تصمیم ما بر پایه دو هدف حفظ آزادی تمامی نرم افزارهای مشتق شده از نرم افزارهای آزاد ما و همچنین ارتقا شراکت و استفاده دوباره از نرم افزار به طور عمومی خواهد بود.

بدون تعهد

11- از آنجاییکه برای برنامه بصورت رایگان پروانه صادر شده است هیچ تعهدی برای برنامه - تا آنجا که قوانین جاری موجودند - وجود ندارد. برنامه "همان است که هست" بدون هیچ گونه تعهدی در هر زمینه ای، چه با برداشت شفاهی و یا ضمنی، چه تجاری و یا سازگاری، مگر وقتی که خلاف این مساله توسط صاحبان اصلی و یا توزیع کنندگان ثالث مکتوب شده باشد. تمام مخاطرات مرتبط با کیفیت و کارآیی برنامه در ارتباط مستقیم با شما ست. اگر برنامه دارای مشکل باشد شما تمام هزینه های نگهداری تعمیر و یا اصلاح را بر عهده خواهید گرفت.

12- تحت هیچ شرایطی، مگر وقتی که قانونی مقرر کرده باشد و یا بر اساس مجوز مکتوب صاحب امتیاز یا هر توزیع کننده ثالث که برنامه را تغییر داده و یا توزیع می کند، آنها هیچ مسوولیتی در قبال هر خسارتی از جمله خسارات کلی، خاص، واقعه و یا پی آمدهای استفاده و یا عدم امکان استفاده از برنامه (از جمله از دست رفتن اطلاعات، تولید اطلاعات غلط و یا ضررهایی برای شما و یا اشخاص ثالث و یا عدم کارآیی برنامه در کار کردن با دیگر برنامه ها) را ندارند حتی اگر آنها به احتمال وقوع این خسارات اشاره کرده باشند.

پایان قوانین و مقررات

چگونه این قوانین و مقررات را درباره برنامه خود اجرا نماییم

اگر شما برنامه جدیدی نوشته اید و می خواهید همگان حداکثر بهره را از آن ببرند بهترین راه تبدیل آن به یک برنامه آزاد است که هرکسی می تواند مطابق مقرراتی که در بالا آمد آن را توزیع کند و یا تغییر دهد.

برای انجام این کار این توضیحات را به برنامه اضافه نمایید. بسیار مطمئن تر است تا آنها را به ابتدای هر یک از کدهای اصلی اضافه کنید، به خصوص برای نمایش اعلان عدم وجود ضمانت و همچنین پروانه حق تالیف و اینکه کل آن را در کجا باید یافت.

[align=LEFT]one line to give the program's name and an idea of what it does.

Copyright © yyyy name of author

This program is free software; you can redistribute it and/or

modify it under the terms of the GNU General Public License

as published by the Free Software Foundation; either version 2

of the License, or (at your option) any later version.

This program is distributed in the hope that it will be useful,

but WITHOUT ANY WARRANTY; without even the implied warranty of

MERCHANTABILITY or FITNESS FOR A PARTICULAR PURPOSE. See the

GNU General Public License for more details.

You should have received a copy of the GNU General Public License

along with this program; if not, write to the Free Software

Foundation, Inc., 59 Temple Place - Suite 330, Boston, MA 02111-1307, USA.[/align]

همچنین اطلاعاتی درباره نحوه دست یابی دیگران به خودتان را از طریق پست الکترونیک و معمولی بدهید.

اگر برنامه با کاربر تعامل دارد خروجی آن را طوری طراحی کنید که اعلان کوتاهی را، وقتی که بصورت تعاملی اجرا می شود، نمایش دهد:

[align=LEFT]Gnomovision version 69, Copyright © year name of author

Gnomovision comes with ABSOLUTELY NO WARRANTY; for details

type `show w'. This is free software, and you are welcome

to redistribute it under certain conditions; type `show c'

for details.[/align]

پیامهای فرضی ‘show w’ و ‘show c’ باید قسمتهای مرتبط در پروانه را نمایش دهد. واضح است که شما ممکن است دستوراتی به جز ‘show c’ و ‘show w’ را بکار برید و یا حتی ممکن است آنها با کلیک ماوس و یا استفاده از منوهای برنامه نمایش یابند.

در ضمن اگر لازم است می بایست از کارفرما (در صورتی که برنامه نویس هستید) و یا مدرسه یا دانشگاه خود (در صورتی که با آنها کار می کنید) بخواهید یک رافع مسوولیت حقوق مولف را برای برنامه امضا نمایند. نمونه ای در زیر می آید:

[align=LEFT]Yoyodyne, Inc., hereby disclaims all copyright

interest in the program `Gnomovision'

(which makes passes at compilers) written

by James Hacker.

signature of Ty Coon, 1 April 1989

Ty Coon, President of Vice[/align]

(نمونه فارسی)

بدینوسیله گواهی می گردد شرکت "کارهای ما" به شماره ثبت 12345 هیچ گونه ادعایی در مورد مالکیت نرم افزار "شاهکار" که به منظور سرعت بخشیدن به محاسبات رایانه ای توسط جناب آقای "امیررضا تهرانی" نوشته شده است، ندارد.

نام و امضای مدیر عامل شرکت کارهای ما،

اول خرداد ماه 1380 شمسی

این پروانه به شما اجازه نمی دهد تا برنامه خود را با برنامه های انحصاری ترکیب نمایید. اگر برنامه شما یک کتابخانه توابع است ممکن است قابلیت استفاده برنامه های انحصاری از برنامه خود را مفید ببینید، در این صورت از "پروانه جامع همگانی کوچک"(Lesser General Public License) GNU به جای این پروانه استفاده کنید.

پایان --

ارادتمند

امیررضا تهرانی